Jak zapach może zmienić umysł?

Myszy uczone łączenia zapachów ze smakami i strachem ujawniły obwód mózgowy, który pozwala tworzyć silne, pośrednie skojarzenia. Zespół z Instytutu Badawczego Szpitala del Mar wykazał, że ciało migdałowate współpracuje z obszarami kory mózgowej, by zapisywać powiązania między bodźcami pozornie niezwiązanymi. Gdy ten obwód zostanie wyciszony, skojarzenia znikają — to wskazówka, że u ludzi podobne mechanizmy mogą leżeć u podstaw PTSD czy psychoz, a w przyszłości stać się celem terapii modulujących aktywność mózgu.

Po co nam pośrednie skojarzenia?

Na co dzień podejmujemy decyzje na podstawie doświadczeń — zarówno oczywistego „bodziec → skutek”, jak i subtelnych zależności: zapach kawy może zmienić odbiór smaku ciasta, a melodia przypomnieć dawne emocje. Badacze chcieli zrozumieć, jak mózg łączy takie kropki i które jego obszary o tym decydują.

Jak przeprowadzono badanie

• Model: myszy laboratoryjne.

• Nauka skojarzeń: zapach banana łączono ze słodkim smakiem, a zapach migdałów — ze słonym.

• Wprowadzenie bodźca awersyjnego: później negatywne doświadczenie powiązano z zapachem banana.

• Efekt: zwierzęta zaczęły unikać smaku słodkiego, mimo że wprost nie kojarzono go z karą — skojarzenie przeszło pośrednio przez zapach.

„Myszy utworzyły pośrednie skojarzenie między słodkim smakiem a bodźcem awersyjnym poprzez jego powiązanie z konkretnym zapachem” wyjaśnia dr Arnau Busquets.

Co dzieje się w mózgu?

Wykorzystując wektory wirusowe i metody obrazowania, naukowcy śledzili aktywność neuronów podczas kodowania i utrwalania skojarzeń.

• Ciało migdałowate (emocje, strach, lęk) uaktywniało się, gdy myszy łączyły bodźce węchowe i smakowe.

• Zidentyfikowano połączenia ciała migdałowatego z obszarami kory mózgowej, co sugeruje obwód kontrolujący pośrednie powiązania.

• Hamowanie aktywności ciała migdałowatego podczas ekspozycji na bodźce blokowało tworzenie skojarzeń.

Co to oznacza dla ludzi?

Choć badanie przeprowadzono na myszach, autorzy wskazują, że obwody decyzyjne u ludzi mogą działać podobnie. To ważna wskazówka dla zrozumienia i leczenia zaburzeń, w których nieadekwatne skojarzenia napędzają objawy:

• PTSD (zespół stresu pourazowego): neutralne bodźce (zapach, dźwięk) stają się nośnikami lęku poprzez skojarzenia pośrednie.

• Zaburzenia psychotyczne: zaburzone łączenie danych zmysłowych może wzmacniać błędne przekonania.

Kierunki terapii

• Stymulacja mózgu / neuromodulacja: precyzyjne dostrajanie aktywności ciała migdałowatego i połączonych z nim obszarów kory.

• Terapie poznawczo-behawioralne: protokoły wygaszania nieadaptacyjnych skojarzeń z wykorzystaniem kontrolowanych ekspozycji na bodźce.

• Najczęstsze pytania (FAQ)

  Czy to oznacza, że zapachy można wykorzystać w terapii?Potencjalnie tak — aromaty mogą działać jako bezpieczne sygnały w protokołach wygaszania lęku, choć potrzebne są badania kliniczne.

  Czy wyniki przenoszą się jeden do jednego na człowieka?Nie — to model zwierzęcy, ale mechanizmy obwodowe są u ssaków często zachowane.

  Czy dezaktywacja ciała migdałowatego jest bezpieczna?W badaniu użyto technik eksperymentalnych u zwierząt. U ludzi stosuje się nieinwazyjne metody modulacji i dokładną kwalifikację pacjentów.

   

  Dla dociekliwych — skrót metod

• wektory wirusowe do śledzenia i modyfikacji aktywności neuronów,

• zadania warunkowania węchowo‑smakowego i awersyjnego,

• obrazowanie aktywności wybranych obszarów mózgu,

• czasowe hamowanie aktywności ciała migdałowatego w krytycznych momentach uczenia.

•  

  Wnioski

  Badanie pokazuje, że pośrednie skojarzenia są zakodowane w konkretnym obwodzie łączącym ciało migdałowate i korę. To nie tylko pogłębia rozumienie podejmowania decyzji, ale otwiera drogę do celowanych terapii zaburzeń, w których nieadaptacyjne połączenia rządzą zachowaniem.